Əxlaqi nasiri

XIII əsr g?rkəmli Azərbaycan alimi M?həmməd Nəsirəddin Tusi (1201-1274) “Əxlaqi-Nasiri” ilə Şərq xalqlarının elm-maarif və pedaqoji fikir tarixinə Şərq xalqlarının əxlaq nəzəriyyə?isi kimi daxil olmuşdur. Əsrlər boyu Orta və Yaxın Şərqdə mənəviyyat və əxlaq qaynağı hesab olunan “Əxlaqi-Nasiri” kitabında Nəsirəddin Tusinin insan, ailə, cəmiyyət, əxlaq, din, ictimai m?nasibətlər barədə dolğun təsəvv?rləri, etik-fəlsəfi fikirləri yer alıb. Kitab m?asir cəmiyyət həyatında aktuallığını itirməyən m?vzulara diqqət ?əkmək baxımından m?stəsna əhəmiyyət daşıyır. Bir ?ox həmkarları onu həm filosof, həm də alim kimi tanıyırdılar. Alimin fəlsəfi d?nyag?r?ş?n?n, etnik baxışlarının formalaşmasında qədim yunan fəlsəfəsinin n?mayəndələri – Fales, Platon, Aristotel, orta əsr filosoflarından M.Qəzali, Bəhmənyar, əl-Fərabi, Biruni, İbn Sinanın m?h?m və əhəmiyyətli təsiri olmuşdur. Orta əsr ərəb tarix?isi və sosioloqu İbn-Xəldun təbiiyyat elminin inkişafından danışarkən Tusini İbn Sinanın g?rkəmli davam?ısı kimi g?stərmişdir. Azərbaycanlı alim yuxarıdakı abzasda adları ?əkilən alimlərin fəlsəfə və əxlaqa aid kitablarından, “Kəlilə və Dimnə”, “Ərdəşir Babəkan”, “Ənuşirəvanın vəsiyyətləri” kimi xalq m?drikliyi ilə dolu olan dastan və folklor ədəbiyyatından, “Siyasətnamə”, “Mərzbannamə” kimi tərbiyə, siyasət və d?vlət məsələlərinə həsr edilmiş kitablardan da yeri gəldikcə “Əxlaqi-Nasiri”yə daxil etmişdir. Beləliklə, Tusi “Əxlaqi-Nasiri”də demək olar ki, ?z?ndən əvvəl Yaxın və Orta Şərqdə h?km s?rən əxlaqi-fəlsəfi fikirlərə yekun vurmuş, bunların yığcam icmalını verməklə ?z orijinal fikirlərini də buraya əlavə emişdir. Ona g?rə də he? də təəcc?bl? deyildi ki, son yeddi y?z ildə fars dilində “Əxlaqi-Nasiri” kimi ikinci orijinal əsər yaranmamışdır.